Słownik języka polskiego PWN odnotowuje m.in. trzy znaczenia słowa „fenomen”: (1) rzadkie, niezwykłe zjawisko; (2) osoba wyjątkowa, niezwykle uzdolniona; (3) fakt empiryczny będący punktem wyjścia badań naukowych. W tytule nie chodzi o „fenomen” w sensie drugim, chociaż do Szkoły Lwowsko-Warszawskiej należało wiele osób wyjątkowych i niezwykle uzdolnionych, do których z powodzeniem można odnosić słowo „fenomen” w tym sensie. Tytułowy zwrot „Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” sygnalizuje natomiast, z jednej strony, że książka zdaje sprawę z badań naukowych nad pewnym złożonym (...) „faktem empirycznym” – nad pewną formacją intelektualną wraz z jej dorobkiem. Z drugiej strony tytuł wskazuje na rzadkość i niezwykłość Szkoły: to, że była ona fenomenem nie tylko w dziejach Polski, lecz także w dziejach kultury in toto. Oto kilka faktów, które się na fenomen Szkoły – w tym drugim sensie – składają. Za początek Szkoły przyjmuje się rok 1895, kiedy jej założyciel, Kazimierz Twardowski, przybył z Wiednia do Lwowa i już wkrótce wypromował pierwszych doktorów. Wśród wychowanków (doktorantów) Twardowskiego było ponad dwudziestu przyszłych profesorów tytularnych, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym zajęli większość katedr filozofii, logiki i psychologii, ale oddziałali także na inne dyscypliny – takie jak literaturoznawstwo, muzykologia, filologia klasyczna etc. Twardowski zmarł w 1938 roku, a za koniec Szkoły niektórzy przyjmują rok 1939 – istotnie II wojna światowa spowodowała spustoszenie w szeregach przedstawicieli Szkoły, a jeszcze silniejszy cios stanowił dla niej okres stalinizmu. Jednakże Kilka wybitnych postaci Szkoły – takich jak Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Czeżowski, Izydora Dąmbska, Tadeusz Kotarbiński, Stefan Swieżawski czy Władysław Tatarkiewicz – działało jeszcze wiele lat po wojnie, wychowując kolejne pokolenia w duchu właściwego Szkole antyirracjonalizmu. Wielu spośród autorów tekstów do niniejszego tomu to przedstawiciele młodszych pokoleń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej sensu largo. Spoiwem Szkoły był nie pewien zespół idei, który wyznawaliby jej członkowie, lecz pewne postulaty metodologiczne oraz pewien zestaw wartości, które były w Szkole akceptowane przez kolejne pokolenia. O tych postulatach metodologicznych i o tym zestawie wartości mówią szczegółowo autorzy tekstów tu zamieszczonych. Ogromnemu wpływowi Szkoły na kulturę polską towarzyszyła recepcja wyników osiąganych przez jej członków za granicą. Naszym „towarem eksportowym” była szeroko rozumiana logika (logiki wielowartościowe i metalogika Łukasiewicza, gramatyka kategorialna Ajdukiewicza, koncepcja prawdy Tarskiego). Wiele osiągnięć członków Szkoły w innych dziedzinach zagranica odkrywa dla siebie dopiero dziś i wyniki te budzą podziw u tych, którzy się z nimi stykają. Ideą stojącą za powstaniem „Fenomenu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” była chęć ukazania Szkoły w jak najszerszej perspektywie, także przez pryzmat mniej znanych, choć ważnych postaci i osiągnięć. Ze wstępu Książkę można zamówić tutaj: https://ksiegarnia.academicon.pl/glowna/187-fenomen-szkoly-lwowsko-warszawskiej-miekka-oprawa--97883 62475193.html. (shrink)

Lektorzy pracujący ze studentami kierunków niefilologicznych szczególnie wyraźnie odczuwają, iż kompetentne nauczanie języka obcego nierozerwalnie wiąże się z przekazywaniem wiedzy o kulturze i historii kraju lub krajów, w którym jest on używany. Bez takiej koherencji wiele zjawisk (jak choćby idiomy, specyfika frazeologii czy nietypowe konstrukcje gramatyczne powstałe pod wpływem historycznych kontaktów międzynarodowych) pozostanie w znacznej mierze niezrozumiałe dla osób uczestniczących w lektoracie. Na kwestię „przemycania” w trakcie zajęć językowych wiadomości o dziejach danego kręgu kulturowego spojrzeć można jednak nie tylko (...) z perspektywy nauczyciela języka, ale również z punktu widzenia historyka. Niniejszy artykuł stanowi pokłosie takich właśnie rozważań nad obrazem rodzimej historii, jaki przekazywany jest w trakcie lektoratu języka polskiego obcokrajowcom studiującym w Rzeczypospolitej inne kierunki aniżeli polonistyka. Analizie poddano pomoce edukacyjne, a ściślej wybrane podręczniki tworzone przez natywnych użytkowników języka polskiego, powstałe po 2005 r. Cezura ta podyktowana jest zachodzącymi w glottodydaktyce na przestrzeni ostatniego półwiecza zmianami w podejściu do nauczania aspektów kulturowych. Jako efekt tych dociekań starano się przedstawić następujące kwestie. Po pierwsze: stan badań nad omawianym problemem na przestrzeni końca wieku XX i początku XXI w. przy jednoczesnym porównaniu z ukazującymi się wówczas publikacjami przeznaczonymi do nauczania specjalistycznego języka polskiego w zakresie innych dyscyplin. Po drugie: typologię zagadnień z historii Rzeczypospolitej, jakie wprowadzono do nauczania tegoż języka jako obcego z podkreśleniem postaci, wydarzeń i miejsc, które wyjątkowo często wykorzystywane są w analizowanych materiałach dydaktycznych. Po trzecie: problem możliwości skorelowania rzeczonej typologii z poziomami nauczania języka obcego określonymi w ESOKJ. Wiodącym wynikiem powyższych rozważań jest konkluzja, iż obraz dziejów Polski odmalowywany przed obcokrajowcami za pomocą tekstów niewątpliwie przemyślanych i wartościowych w swej warstwie językoznawczej z punktu widzenia historyka jest niekompletny (zwłaszcza w odniesieniu do okresu nowożytnego i wieku XX). Przez to zaś może prowadzić słuchaczy z innych kręgów kulturowych do niezrozumienia polskiej specyfiki cywilizacyjnej i rzutować na poprawność komunikacji językowej. Sytuacja taka zwiększa zarazem zakres odpowiedzialności lektorów za choćby częściowe uzupełnienie niedostatków występujących w materiałach dydaktycznych. (shrink)

"Dignity as a Quality of Person: Types of Dignity – a Proposed Systematisation" This study aims to identify various meanings of the expression (name) “dignity”, with particular emphasis on the meanings of the expression as it appears in the text of the Constitution of the Republic of Poland. The meaning of the name “dignity” is the concept of dignity; in turn, the concept of dignity encompasses dignity of particular types. Twelve different meanings of the expression “dignity” are indicated – twelve (...) different concepts of dignity, and thus twelve types of dignity. Half of them are meanings (concepts) that recognize dignity as something belonging to a human being as a subject of law, and this essay is devoted to this group of meanings. This group of meanings includes three concepts of dignity which encompass dignity as something constitutive of being a person: (1) inherent dignity of the person, (2) dignity established by qualities specific to a thinking being, and (3) dignity as a historically emergent social status of all human beings. Only the first of these three concepts of dignity is adequate to the interpretation of the preamble and art. 30 of the Polish Constitution. The second group of meanings, treating dignity as something with which the human being is endowed, includes concepts which encompass (4) personal dignity (honour and good reputation), (5) dignity as moral excellence, and (6) dignity as appropriateness of attitude or behaviour. The other half of the meanings take dignity as something that belongs to something. These meanings will be considered in the forthcoming essay Godność jako cecha podmiotów zbiorowych i godność jako cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – propozycja systematyzacji [Dignity as an Attribute of Collective Entities and Dignity as an Institutionally Grounded Attribute: Types of Dignity – a Proposed Systematisation]. The Constitution of the Republic of Poland speaks of (1) the dignity of the Nation, (2) the dignity of office or function, and (3) public dignity. The expression “dignity” when designating something belonging to something can also designate (4) the dignity of social status based on belonging to a social group, (5) the dignity of a profession, and – specifically to the Polish language – (6) dignity meaning a surname. The author argues that it is unacceptable to ascribe different concepts of dignity to the expression “dignity” appearing in a specific legal provision. STRESZCZENIE Opracowanie zmierza do identyfikacji różnych znaczeń wyrażenia (nazwy) „godność”, ze szczególnym uwzględnieniem znaczeń tego wyrażenia występującego w tekście Konstytucji RP. Znaczeniem nazwy „godność” jest pojęcie godności; z kolei pojęcie godności ujmuje samą godność danego typu. Wskazanych zostaje dwanaście różnych znaczeń wyrażenia „godność” – dwanaście różnych pojęć godności, zatem i dwanaście jej typów. Połowa z nich to znaczenia (pojęcia), które ujmują godność jako coś przynależnego człowiekowi jako podmiotowi i tym znaczeniom (i odpowiadającym im typom godności) poświęcone jest niniejsze opracowanie. W tej grupie znaczeń odróżnione zostają trzy pojęcia godności, które ujmują godność jako coś konstytutywnego dla bycia osobą – (1) przyrodzoną i niezbywalną godność osobową, (2) godność opartą na obserwowalnych i zmiennych cechach specyficznych dla istoty rozumnej i (3) godność opartą na historycznie ukształtowanym statusie społecznym przypisanym wszystkim ludziom. Jedynie pierwsze z tych pojęć jest adekwatne do interpretacji preambuły i art. 30 Konstytucji RP. W drugiej grupie znaczeń ujmujących godność jako coś przysługującego człowiekowi są pojęcia ujmujące godność jako cechę osoby – (4) godność osobistą (cześć i dobre imię), (5) godność osobowościową (poziom moralny) oraz (6) godność jako dyspozycja do stosownego sposobu bycia. Druga połowa znaczeń ujmuje godność jako coś przynależnego czemuś lub jako coś o charakterze konwencjonalnym, instytucjonalnym. Te znaczenia będą omawiane w kolejnym opracowaniu Godność jako cecha podmiotów zbiorowych lub cecha ugruntowana instytucjonalnie. Typy godności – Propozycja systematyzacji – Część 2. Konstytucja RP mówi o (1) godności Narodu, (2) godności urzędu lub funkcji, oraz o (3) godności publicznej (godnościach publicznych. Wyrażenie „godność” jako desygnujące coś przynależnego czemuś może także desygnować (4) godność statusu społecznego opartego na przynależności do jakiejś grupy społecznej, (5) godność zawodu oraz – co specyficzne dla języka polskiego – (6) godność jako nazwisko. Autor argumentuje, że niedopuszczalne jest przypisywanie wyrażeniu „dignity” występującym w danym przepisie prawnym, różnych pojęć godności. (shrink)

Naszym celem jest dostarczenie formalnego modelu oceny możliwie szerokiej klasy argumentacji, w szczególności tych, które pojawiają się w kontekstach naturalnych. We wprowadzeniu przedstawiamy elementarne sposoby rozbudowywania argumentacji prostych w coraz bardziej złożone struktury. W drugim rozdziale podajemy ścisłe definicje pojęć służących do opisu tych struktur — argumentację definiujemy jako niepusty i skończony zbiór sekwentów, tj. jako niepustą i skończoną relację zachodzącą pomiędzy niepustymi i skończonymi zbio-rami zdań a pojedynczymi zdaniami danego języka; wprowadzamy także kilka pojęć (nie-spójność, rozbieżność, (...) kolistość), które pozwalają wyróżniać niektóre nietypowe lub wadliwe struktury argumentacyjne. W trzecim rozdziale proponujemy ogólną, liczbową metodę oceny siły argumentacji. Metoda ta pokazuje, jak wiarygodność przesłanek pierwszych przekłada się na wiarygodność konkluzji głównej w zależności od budowy argumentacji (wiarygodność wyrażamy za pomocą liczb wymiernych z domkniętego przedziału <0, 1>). Jedną z charakterystycznych własności argumentacji potocznej jest występowanie w niej wzajemnie wzmacniających się tzw. rozumowań równoległych. Dlatego za istotny składnik proponowanej metody należy uznać wzór: a * b = 2a+2b-2ab-1. Wzór ten pozwala obliczyć wiarygodność (konkluzji) dowolnej argumentacji równoległej, składającej się z dwóch wzajemnie niezależnych rozumowań, które brane z osobna uwiarygodniają konkluzję w stopniach a oraz b (zakładamy przy tym, że obie te wartości są większe niż ½). (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest dyskusja z niektórymi tezami zawartymi w książce Witolda Płotki, Studia z fenomenologii poznania. Transcedentalna filozofia Edmunda Husserla a problem wiedzy. Zostaje podjęta kwestia dotyczącą miejsca i znaczenia rozważań nad językiem w kontekście fenomenologii Husserlowskiej. Autor zastanawia się, czy język jest medium przezroczystym, czy jednak jest on elementem konstytutywnym dla treści i charakteru doświadczenia.

Rozważania podjęte w tym artykule nawiązują do współczesnej dyskusji o normatywności znaczenia, jaka została zapoczątkowana przez S. Kripkego. Główny nurt tej dyskusji dotyczy związku normatywności znaczenia z poprawnością użycia wyrażeń i pozostawia problem rozumienia samej normatywności na boku. W tym artykule podjęta zostanie próba odpowiedzi na takie pytania, jak: Na czym polega normatywność reguł znaczeniowych? Jak rozumieć normy i co je wyróżnia spośród innych reguł? Do jakich racji można odwołać się w uzasadnieniu normatywności znaczenia? W niniejszym artykule, (...) jako punkt wyjścia, została krótko przedstawiona teza Kripkego o normatywności znaczenia oraz dominująca linia dyskusji dotyczącej tej tezy. Zostały pokazane trudności związane ze sformułowaniem kryterium poprawnego użycia, oraz wskazane, że istnienie reguł użycia wyrażeń nie jest jednoznaczne z normatywnością tych reguł. Podjęta została próba wskazania podstawowej charakterystyki znaczeń terminów „reguły” i „normy”, a następnie została omówiona kwestia społecznej determinacji reguł znaczeniowych. Zostało pokazane, że reguły użycia wyrażeń są zakotwiczone w społecznej funkcji języka. Na koniec została poruszona kwestia związku społecznie ugruntowanych reguł użycia wyrażeń z funkcją reprezentacji w języku świata pozajęzykowego. Znaczenie rozumiane jako treść wyrażenia nie jest tylko konwencjonalne, ale jest też konstytuowane przez reprezentatywną funkcję języka. Zostało wskazane, aby normatywność znaczenia rozpatrywać w dwu wymiarach: społecznym, konwencjonalnym oraz drugim związanym z funkcją reprezentacji świata w języku. (shrink)

Klasyczny rachunek zdań w ujęciu semantycznym, uważany niekiedy za idealizację opisowej części języka naturalnego czy też za teorię spójników zdaniowych, traktuje negację jako czystą funkcję prawdziwościową. Przyzwyczajeni do takiego ujęcia, uważamy je za adekwatne, ściśle oddające sens, jaki ma ten funktor w zdaniach opisowych. Tymczasem okazuje się, że w refleksji filozoficznej przypisywano negacji i inne, bardzo różnorodne role. Na przykładzie tego, co o negacji i zdaniach przeczących mówią: Parmenides, sofiści, Platon, Arystoteles, a z filozofów nowożytnych i współczesnych Kant, (...) Hegel, Bergson, fenomenologowie Reinach i Ingarden, Ludwig Wittgenstein, przedstawiciele brytyjskiej filozofii analitycznej J.L. Austin i A.J. Ayer czy wreszcie Martin Heidegger, można zauważyć zależność funkcji semantycznych przypisywanych negacji od takich czy innych rozstrzygnięć ontologicznych dokonywanych przez tych myślicieli. Pamiętając o tym, warto jednak wyróżnić interpretację negacji jako funkcji prawdziwościowej - nie dlatego, żeby była ona jedynie poprawna, lecz ze względu na to, że interpretacja taka jako najmniej zaangażowana ontologicznie daje się uzgodnić z większością innych tu wymienionych. W tym i tylko tym znaczeniu może ona być uważana za uprzywilejowaną w stosunku do innych. (shrink)

W ramach semantyk Kripkego dla języków modalnych wartość logiczna zdania może zmieniać się wraz ze zmianą parametru indeksu semantycznego. Oznacza to, że stosując tego typu semantykę do analizy zdań języka naturalnego, musimy wskazać indeks istotny dla analizy semantycznej. Zwykło się przyjmować, że odpowiedni indeks jest ustalany przez kontekst wypowiedzi. Pomysł ten został odrzucony przez semantyków analizujących języki temporalno-modalne w kontekście indeterminizmu, co wygenerowało problem ustalania indeksu. W artykule przedstawię argument owych semantyków, a następnie zarysuję kilka odpowiedzi na problem (...) ustalania indeksu. Ostatecznie będę argumentował, że przy pewnych założeniach metafizycznych i semantycznych można udzielić klasycznej odpowiedzi na problem ustalania indeksu również w kontekstach indeterministycznych. (shrink)

Matematyczność fizyki jest zjawiskiem, którego obecność jest dla nas zaskakująca, ale które pozwala nam na poznanie przyrody poprzez analizę matematycznych struktur ją opisujących. Dotyczy to jednak wyłącznie fizyki. Stopień matematyzacji biologii jest niewielki, a próby użycia języka matematyki sprowadzają się w istocie do stosowania w biologii metod matematycznych, których używa się do opisu układów fizycznych. Jest prawdopodobne, że popełniamy w ten sposób błąd przypisując układom biologicznym cechy, których nie posiadają. Pojawiają się głosy, że biologia wymaga nowych metod matematycznych (...) dostosowanych do jej potrzeb, nie znanych z fizyki. Sądzę jednak, że z uwagi na specyfikę złożoności, którą reprezentują układy biologiczne, zamiast o matematyczności biologii należy mówić o jej algorytmiczności. Jako przykłady algorytmicznego podejścia można przywołać tak zwane modele osobnicze używane między innymi do opisu dynamik populacji lub metody modelowania fraktalnego stosowane do opisu złożoności geometrii i jej dynamiki skomplikowanych struktur biologicznych, takich jak na przykład drzewa. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest omówienie niektórych problemów, które występują podczas określania koreferencji w tekście. Analizy takie były prowadzone na potrzeby projektu CORE – Komputerowe metody identyfikacji nawiązań w tekstach polskich. Głównym celem projektu było stworzenie nowatorskich metod i narzędzi informatycznych służących do automatycznego wykrywania anafor i koreferencji w tekstach pisanych w języku polskim. Główny problem z wyznaczaniem faz koreferencji w języku polskim wyłonił się w efekcie kilku czynników. Na poziomie pragmatycznym i semantycznym nie było proste zadecydować czy zachodziła identyczność, czy (...) tylko podobieństwem między dwoma obiektami. Dodatkowym utrudnieniem był brak specjalistycznej wiedzy, który sprawił, że wyznaczenie faz koreferencji było szczególnie trudne między frazami w wyjątkowo specjalistycznych tekstach. Na poziomie gramatycznym, niektóre cechy języka polskiego utrudniły anotację. Ze względu na brak rodzajników określonych i nieokreślonych bardzo trudno było określić, czy nadawca zawsze miał na myśli ten sam obiekt, czy różne obiekty należące do tej samej klasy. Wreszcie, długie zdania bez podmiotu spowodowały pewne problemy przy wyznaczaniu łańcuchów koreferencyjnych między analizowanymi frazami. (shrink)

Według tradycyjnych standardów, nauka powinna być wolna od wartościowań i perswazji, a w swej formie dążyć do beznamiętnego, obiektywnego opisu. Takich kryteriów nie da się jednak utrzymać szczególnie w naukach humanistycznych czy społecznych, operujących językami naturalnymi. Języki te obfitują bowiem w wyrażenia nacechowane emocjonalnie i oceniające, co sprawia, że nie mogą być wolne od perswazji. Perswazyjność języka należy do specyfiki nauk humanistycznych i nie jest zjawiskiem negatywnym. Jednakże świadome przedstawianie argumentacji i definicji perswazyjnych jako czystego opisu stanowi, (...) z punktu widzenia reguł metodologicznych, praktykę zasługująca na ocenę negatywną. Szczegółowa analiza i interpretacja popularnonaukowej książki pt. Płeć Mózgu, których dokonuję w niniejszym tekście, ujawniają zastosowane w niej liczne zabiegi perswazyjne. Autorzy świadomie posługują się nimi w celu przekonania odbiorcy do określonego światopoglądu, zaś powołanie się na autorytet nauki (tj. przyrodoznawstwa) ma uwiarygodnić ich stanowisko. Ten kontrowersyjny zabieg posiada nie tylko wymiar metodologiczny (wyznaczenie standardów literatury popularnonaukowej), ale także moralny, związany jest bowiem z odpowiedzialnością popularyzatorów nauki, którzy mogą wprowadzić czytelnika w błąd. (shrink)

Analiza zdań psychologicznych stanowi jeden z najważniejszych elementów programu semantycznego zainicjowanego przez Tadeusza Kotarbińskiego, zwanego reizmem w wersji semantycznej. Celem tego programu było wyeliminowanie z języka wyrażeń oraz struktur gramatycznych, które reifikowały relacje, własności, zdarzenia oraz zawartości aktów psychicznych. Aby wyeliminować zawartości aktów psychicznych Kotarbiński zaproponował oryginalną analizę wypowiedzeń zdań psychologicznych parafrazowanych w postaci par wypowiedzeń, eliminując tym samym konieczność wprowadzania wszelkich bytów mentalnych lub intencjonalnych. W artykule przedstawiam krótko rozwiązania problemu zdań psychologicznych autorstwa Fregego i (...) Russella, następnie wskazuję na filozoficzne inspiracje reizmu Kotarbińskiego. Analiza zdań psychologicznych przedstawiona przez Kotarbińskiego nie tylko rozwiązuje problem braku zastępowalności ekstensjonalnej, ale doprecyzowuje również jego poglądy reistyczne. Na koniec dokonuję krótkiego porównania analizy Kotarbińskiego z analogicznym rozwiązaniem autorstwa Donalda Davidsona, znanym jako analiza parataktyczna, które było rezultatem innych założeń filozoficznych, w szczególności zaś odmiennej od Kotarbińskiego wersji monizmu oraz innego podejścia do problemu prawdy. (shrink)

W pracy została przedstawiona propozycja wyjaśnienia różnorodnych aspektów, w jakich przejawia się znaczenie językowe w poznaniu i komunikacji z perspektywy poznawczej genezy języka. Język został ujęty jako element systemu reprezentacji poznawczych, w którym zachodzą określone procesy przetwarzania informacji. Procesy informacyjne w układzie poznawczym człowieka leżą u podstaw związku języka z poznaniem świata i działaniem użytkownika języka w świecie. Są też one źródłem znaczenia językowego i jego różnorakich funkcji informacyjnych. Przeprowadzona analiza pokazuje, że nie można mówić o (...) jednej funkcji informacyjnej znaczenia. To, co uznajemy za znaczenie, nie jest jedną funkcjąjęzyka, taką samą we wszystkich wymienionych procesach, lecz wiązką różnych funkcji informacyjnych jakie pełni język, od znaczenia konwencjonalnego po kontekstowe. Takie ujecie zagadnienia pozwala wskazać wzajemne warunkowanie się różnych funkcji i aspektów znaczenia i ujmować je jako komplementarne a nie opozycyjne. (shrink)

Artykuł nawiązuje do jednej z najbardziej intensywnych dyskusji we współczesnej filozofii języka, jaką jest spór o zasięg i charakter wpływu kontekstu wypowiedzi na znaczenie użytych w niej wyrażeń, gdzie kontekst jest rozumiany bardzo ogólnie, jako „zewnętrzne okoliczności, które wykorzystywane są przez uczestników sytuacji komunikacyjnej do określenia pewnej własności pewnej jednostki językowej”. Jest to w istocie spór o autonomię semantyki. Spornymi stanowiskami w toczonej debacie są kontekstualizm i minimalizm semantyczny. Zaproponowane ujęcie wypowiedzi jako celowego i racjonalnego aktu komunikacji, w którym (...) wyrażenie językowe i kontekst stanowią odrębne źródła informacji będącej przedmiotem interpretacji wypowiedzi, pozwoliło bardziej szczegółowo określić rolę kontekstu i znaczenia językowego w determinowaniu treści wypowiedzi. Z tej perspektywy została przeprowadzona analiza wypowiedzi zdania ‘Jan jest wysoki’ w trzech różnych kontekstach, co pozwoliło lepiej ocenić siłę argumentów badanych stanowisk. Rozważania zostały przeprowadzone jako próba obrony minimalizmu semantycznego, który utrzymuje, że grupa wyrażeń, których znaczenia zależą od kontekstu, ogranicza się do typowych wyrażeń okazjonalnych. Wpływ kontekstu na wyrażenia spoza tej grupy zaznacza się jedynie na płaszczyźnie pragmatycznej. Procesy pragmatyczne nie zmieniają znaczenia językowego wyrażeń użytych do sformułowania wypowiedzi, a jedynie wpływają na interpretację wypowiedzi. Zdania języka po usunięciu typowych wyrażeń okazjonalnych wyrażają sądy minimalne i nie wymagają dodatkowej informacji kontekstowej. Minimalizm semantyczny pozostaje w opozycji do stanowiska kontekstualizmu głoszącego, że niemal wszystkie wyrażenia języka naturalnego są wrażliwe na kontekst, który moduluje ich znaczenie na poziomie semantycznym. Zgodnie ze stanowiskiem kontekstualizmu zdania języka, takie jak np. ‘Jan jest wysoki’, nie mają określonych warunków prawdziwości, gdyż warunki prawdziwości można przypisać tylko konkretnym wypowiedziom, a nie zdaniom rozumianym jako wyrażenia językowe. Przeprowadzona analiza użycia w różnych kontekstach zdania należącego do spornej grupy dostarcza argumentów na rzecz minimalizmu semantycznego. Pokazuje ona, że zarówno samo słowo ‘wysoki’ posiada pewną treść wspólną dla wszystkich kontekstów i odniesień, jak też zdanie ‘Jan jest wysoki’ formułuje pewien sąd minimalny o określonych warunkach prawdziwości. (shrink)

Prof. Barbara Stanosz była wieloletnią wykładowczynią Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. W swej pracy naukowej zajmowała się głównie – choć nie wyłącznie – teorią języka, w szczególności semantyką oraz problemami logicznego opisu wyrażeń językowych. Jest autorką cenionych podręczników: to właśnie jej zawdzięczamy słynne Ćwiczenia z logiki – cieszący się ogromną popularnością zbiór zadań, ułatwiających przyswojenie materiału z zakresu rachunku zdań, logiki predykatów i teorii zbiorów. Warto wspomnieć, że oprócz aktywności naukowo-dydaktycznej rozwijała również działalność społeczną, będąc gorącą orędowniczką idei (...) neutralności światopoglądowej państwa... (shrink)

This article presents German loanwords in the Polish language. Its aim is twofold: to discuss words of German origin in Polish, as well as to stress Polish-German language contacts and their influences on vocabulary. The analysis will not only deal with the meaning and etymology of particular words, but will also scrutinize their description in the dictionaries of Polish edited by Doroszewski and Sobol.

Podstawowym warunkiem udanej komunikacji za pomocą języka jest opanowanie sprawności mówienia. Z tego względu rozwój języka mówionego stanowić powinien nadrzędny cel również w kształceniu obcojęzycznym. Mówienie, które uchodzi za bardzo złożony fenomen ludzkiego działania, obejmuje w pierwszym rzędzie tzw. procesy elementarne: oddychanie, artykulację, prozodię, myślenie-mówienie, rozumienie ze słuchu oraz głośne czytanie. Ich poprawny przebieg wpływa z kolei pozytywnie na tzw. procesy kompleksowe, czyli formy dialogowe oraz monologowe w aspekcie retorycznym, a także na warunki produkcji oraz percepcji języka (...) mówionego. Jednym z elementów mówienia jest zatem głośne czytanie tekstów własnych bądź obcych, którego sukces uwarunkowany jest z jednej strony poprawnością fonetyczną, a z drugiej wynikającą z tekstu realizacją struktur rytmiczno-prozodycznych. Mimo ogromnego znaczenia głośnego czytania zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym wykształcenie tej umiejętności w języku docelowym w praktyce często jest pomijane. Celem niniejszego artykułu jest zatem przedstawienie sekwencji ćwiczeń, która w sposób systematyczny pozwoli opanować sztukę głośnego czytania. Jako materiał ćwiczeniowy posłuży temu celowi autentyczne teksty z gatunku "wiadomości prasowe", które z kolei ze względu na różnorodność poruszanej w nich aktualnej problematyki stanowią punkt wyjścia do wyrażania własnej opinii oraz dyskusji. (shrink)

Bogusław Wolniewicz – polski tłumacz Pism semantycznych Gottloba Fregego – przełożył termin Bedeutung na język polski jako „znaczenie”, zauważając w przypisie, że wątpliwości, jakie może budzić w tym przypadku użycie tego słowa, budzi również użycie w języku niemieckim przez Fregego słowa Bedeutung. Jednocześnie Wolniewicz, w tym samym przypisie, twierdzi, że „to, co Frege nazywa znaczeniem znaku, pokrywa się z tym, co w dzisiejszej terminologii semantycznej zwykło się nazywać »denotacją« albo »denotatem«” (Frege, 2014a, s. 62, przypis 27). W niniejszym artykule postaram (...) się przedstawić rozumienie Fregowskiej kategorii znaczenia (Bedeutung), które oddawałoby sposób, w jaki posługiwał się nim niemiecki filozof, tj. zarówno w odniesieniu do nazw, zdań, jak i predykatów. W części pierwszej przedstawię pokrótce wzajemny stosunek podziałów na przedmioty i funkcje oraz na sens i znaczenie wyrażeń. W drugiej zarysuję sposób, w jaki Frege podchodził do problemów językowych i filozoficznych. W części trzeciej dokonam szczegółowej interpretacji kategorii znaczenia dla nazw, zdań pojedynczych i złożonych, a także predykatów. Część ostatnia dotyczy kwestii Fregowskiego realizmu, która jest kluczowa z punktu widzenia późniejszych krytyk forsowanej przeze mnie interpretacji Bedeutung. (shrink)

Szkolnictwo elementarne prowadzone przez parafie i zakony katolickie obrządku łacińskiego na ziemiach polskich przyłączonych do Rosji w latach 1772–1795 aż do reformy systemu edukacyjnego wprowadzonej w 1803 r. nie były kontrolowane przez władze państwowe. Prowadziły one działalność na podstawie dawnego prawa polskiego lub zgodnie z zasadami wywodzącymi się z tradycji staropolskich, akceptowanymi przez władze kościelne i rodziców posyłających dzieci na naukę. Jedyną instytucją nadzorującą były władze kościelne, które zbierały informacje o stanie szkolnictwa oraz starały się wpływać na plebanów i (...) władze zakonne, by organizowały szkoły elementarne przy każdej parafii i każdym klasztorze. Jesienią 1797 r. w niekanonicznej diecezji pińskiej funkcjonowało 147 szkółek parafialnych lub zakonnych. Szkoły te zorganizowano w 120 miejscowościach (72% ze 166 miejscowości, w których istniała świątynia parafialna lub zakonna nieparafialna). W porównaniu do stanu szkolnictwa elementarnego w ostatnich latach niepodległości Rzeczpospolitej liczba szkół znacznie wzrosła. Należy jednak pamiętać, że raporty z 1797 r. odnotowują każdą formę prowadzonego nauczania. W czasach Komisji Edukacji Narodowej nauczanie przy parafii i w klasztorach sierot i dzieci z ubogich rodzin, a także nauka prowadzona według starych wzorców traktowane byłyby jako nauczanie prywatne, nie szkoła formalna. Zwykle nie odnotowywano takich miejsc nauczania w spisach szkół. Jeśli za szkołę formalną działacze oświatowi uznawali tylko taką, której program pokrywał się z treściami zawartymi w elementarzu wydanym przez Komisję Edukacji Narodowej (nauka pisania i czytania, rachunki, katechizm i nauka powinności moralnych), to tak uczono tylko w 21 szkołach diecezji pińskiej (18%). Widoczne jest także trzymanie się przez duchowieństwo zasady, że szkoła elementarna, przeznaczona z zasady dla dzieci szlacheckich, powinna przygotowywać do nauki w szkołach wyżej zorganizowanych. Świadczy o tym prowadzenie w aż 47 placówkach nauczania języka łacińskiego (39%). W 140 szkółkach elementarnych rządcy parafii lub przełożeni zakonni odnotowali w raportach liczbę dzieci uczących się w szkołach. Jesienią 1797 r. w diecezji pińskiej uczyło się 1669 dzieci, w znakomitej większości chłopców. Do większości szkół uczęszczało kilku lub kilkunastu uczniów. Przeciętnie w szkole elementarnej diecezji pińskiej uczyło się wówczas 11,9 uczniów, czyli niewiele więcej niż w latach poprzedzających trzeci rozbiór Polski (wówczas średnio na szkołę przypadało 11,2 uczniów). Dziewczęta kształcono w 7 konwiktach prowadzonych przez zakony żeńskie, w których uczyło się 122 uczennic, według takich samych zasad jak w Polsce przedrozbiorowej. Wychowaniem i nauczaniem w nich zajmowało się 148 osób, 67 księży i zakonników oraz 81 pedagogów świeckich. Duchowni z zasady nie pobierali wynagrodzenia, uczyli bowiem w ramach obowiązków duszpasterskich. Nauczyciele świeccy za naukę w szkole byli wynagradzani przez plebanów, przełożonych zakonnych, rodziców, właścicieli ziemskich lub pobierali opłatę z funduszu kościelnego z tytułu posługi organisty lub kantora. Wynagrodzeniem za naukę mogła być pensja, dochody fundacyjne, akcydensy (opłaty okazyjne), użytkowanie ziemi ornej, sadu i ogrodu, opłaty uczniowskie, legaty pieniężne i naturalia. (shrink)

Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię (...) nierozłączności narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym. (shrink)

W artykule przedstawiam i wyjaśniam graficzną metodę przeprowadzania logicznych dowodów - prawdokrzew. Swoją prezentację ograniczyłem do klasycznego rachunku zdań. Artykuł jest również propozycją polskiego tłumaczenia pojęć występujących w tej metodzie. Tak dobrałem polską terminologię, aby przez wywoływanie emocjonalnych obrazów omawiana metoda stała się bardziej zrozumiała i łatwiejsza do zapamiętania.

Pod pojęciem technik interpretacji scenicznej rozumie się działania, które łącząc recepcję tekstu literackiego z pedagogiką dramy, przyczyniają się do intensywnej analizy i interpretacji tekstów. Twórcą i głównym przedstawicielem tego nurtu dydaktyki literatury jest w Niemczech profesor nauk o estetyce i komunikacji Ingo Scheller. Swoją koncepcję pracy z tekstami literackimi Scheller zbudował na gruncie estetyki recepcji - teorii, która nadawała szczególną rolę czytelnikowi w konstytuowaniu znaczenia dzieła literackiego. Ogromny wpływ na powstanie interpretacji scenicznej wywarły także rozwijające się w latach osiemdziesiątych (...) koncepcje dydaktyczne, bazujące na kreatywnym pisaniu i kładące nacisk na powiązanie interpretacji tekstu z produktywnym działaniem czytelnika. Opracowana przez Schellera metoda interpretacji scenicznej nabrała ostatecznego kształtu pod wpływem różnorodnych teorii i koncepcji teatru, reprezentowanych m. in. przez Stanisławskiego, Grotowskiego, Boala, Strasberga i Brechta. W wyniku wieloletnich doświadczeń powstała metoda, która podkreśla znaczenie emocji i imaginacji w procesach uczenia się, pozwala rozwijać umiejętność empatii oraz respektuje indywidualne doświadczenia czytelnika. Niniejszy artykuł poświęcony jest możliwościom zastosowania technik interpretacji scenicznej w nauczaniu języków obcych. Sposoby wykorzystania poszczególnych technik na lekcjach języka niemieckiego zilustrowano na przykładzie dziewiątego rozdziału z podręcznika Tangram 2B. (shrink)

W językoznawstwie wiele miejsca poświęca się w ostatnim czasie językom fachowym. Językoznawcy najczęściej podejmują badania dotyczące języka medycyny, ekonomii czy w ostatnim czasie Unii Europejskiej. Rzadziej, choć wymaga tego rzeczywistość, analizuje się język prawny czy też prawniczy. Trzeba zaznaczyć, że język prawny nie jest językiem fachowym w ogólnie przyjętym tego słowa znaczeniu. Opisuje on sytuacje, które są ważne dla opinii publicznej, które muszą być, dla dobra obywateli, uregulowane poprzez przepisy. Przepisy są wprawdzie tworzone przez prawników, powinny być jednak rozumiane (...) przez ogół społeczeństwa. Prawnicy posługują się najczęściej językiem, którego cechy nie są proste do uszeregowania. Język prawny i prawniczy charakteryzuje się skomplikowaną składnią, stylem, który unika wszelkich ozdobników. Problem wiąże się jednak przede wszystkim z prawidłowym odczytaniem znaczeń używanych pojęć. Można tu mówić o dwóch rodzajach pojęć, gdyż język prawny używa terminów tjpowych dla tej dziedziny, takich jak np. prawo majątkowe, prawo autorskie czy ustawa, jednak obok nich pojawiają się często pojęcia zaczerpnięte z języka ogólnego, które w pewnych kolokacjach nabierają innego z punktu widzenia prawa znaczenia, np. orzeczenie, wyrok czy własność. Autorka niniejszego tekstu próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak dalece pojęcia języka ogólnego wnikają w język prawny i czy ma miejsce odwrotny proces oraz w jakim stopniu może mieć to wpływ na rozumienie tekstu. Odpowiedź nie jest z pewnością prosta, ale należy wierzyć, że dalsze badania prowadzone nad językiem prawnym przybliżą semantyczne aspekty różnic pomiędzy językiem prawnym a ogólnym i tym samym ułatwią rozumienie tekstów ustaw czy wyroków sądowych. (shrink)

Pojęcie rytmu znane jest powszechnie w różnych dziedzinach nauki i życia. Pojawia się ono m. in. w naukach przyrodniczych i humanistycznych, w architekturze, sztukach pięknych, w matematyce i muzyce, a nawet ekonomii. Również każdy język wyróżnia się spośród innych charakterystycznym dla niego rytmem, który decyduje o jego brzmieniu. Każda kolejna próba usystematyzowania znaczenia omawianego zjawiska wydaje się zatem - wobec jego uniwersalności - uzasadniona. Niniejszy artykuł ma przede wszystkim na celu oddzielenie pojęcia rytmu od innych pojawiających się w literaturze (...) określeń, takich jak okres czy metrum, a co za tym idzie zdefiniowanie zjawiska rytmu głównie w odniesieniu do języka mówionego, w którym to odgrywa on ogromną rolę, ułatwiając przede wszystkim jego percepcję oraz dekodowanie informacji. W definicji rytmu zostały uwzględnione jednocześnie intencjonalność, alternacja elementów oraz ich regularność względem czasu. Rezultatem rozważań jest zaproponowana w końcowym podrozdziale charakterystyka rytmu, przedstawionego jako możliwie regularne następowanie po sobie sylab, które poprzez akcent kontrastują ze sobą oraz tworzą większe jednostki. W ten sposób rozumiany rytm znaczy nie tylko specyficzne dla danego języka lub dla danego tekstu rozłożenie akcentów i ich odpowiednią fonetyczną realizację, lecz również językowo uwarunkowane - pod względem fonetycznym - odpowiednie traktowanie sylab nieakcentowanych, w zależności od tempa i stylu. (shrink)

Dobrze dobrany tytuł książki spełnia dwa wymagania: zwraca uwagę na jej tematykę i czyni to w taki sposób, że zachęca czytelnika do sięgnięcia po nią. Jakby temu przecząc, Tapken rozpoczyna swoją pracę następująco: „'Der notwendige Andere' - zgadzam się, tytuł jest bardzo ogólny, niezbyt sprecyzowany, a nawet niejasny. O jakim drugim jest w ogóle mowa? W jaki sposób jest drugi konieczny?'. Dla mnie osobiście ten tytuł jest ważny i interesujący. Dlaczego? Wiąże się to bowiem z bogactwem znaczeniowym języka niemieckiego (...) i polskiego. W niemieckim: „Not" - znaczy tyle co: konieczność, potrzeba, ale również: bieda, nędza, kłopot; „Wende" - znaczy zaś: zmiana, zwrot, przełom. Przymiotnik: „notwendig", mówi o konieczności drugiego, o jego potrzebie. Już starożytni wiedzieli, że człowiek potrzebuje drugiego, aby stać się człowiekiem. Być człowiekiem znaczy: być dla drugiego i z drugim. W tym też sensie drugi jest konieczny dla człowieka, ponieważ umożliwia mu bycie, wybawia z nędzy samotności, wyprowadza z biedy samozagłady. Samotność jest w podwójny sposób zabójcza dla człowieka, ona godzi w jego istoty i jego istnienie. Tyle o konieczności, o nieodzowności, potrzebie drugiego w naszym ludzkim życiu. (shrink)

Celem artykułu jest zbadanie źródeł polskiego kartezjanizmu fenomenologicznego, które autor hipotetycznie sytuuje w rozprawie doktorskiej Kazimierza Twardowskiego Idee und Perception. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung aus Descartes (1891). Rozprawa jest badana w aspekcie brentanowskiego na nią wpływu, który daje się zauważyć zarówno na poziomie rozstrzygnięć epistemologicznych, jak i w koncepcji uprawiania historii filozofii. Choć Twardowski koryguje w niej kartezjańską interpretację Brentana, to pozostaje na gruncie brentanowskiej psychologii opisowej, stanowiącej pewną wstępną wersję fenomenologii. W drugiej części artykułu rekonstruuje się wątek kartezjański zawarty (...) w egologii Romana Ingardena, jaką zaprezentował w Człowieku i czasie (1937–1946), by w konkluzji scharakteryzować wspólne elementy przemawiające za ciągłością i swoistością motywu kartezjańskiego w początkach polskiej fenomenologii. (shrink)

The author presents his own conception of semantic analyticity accounted for from a thoroughly empiricist perspective on (descriptive) meaning. This conception includes the following theses. Meanings as entities constituted in social interactions should be investigated empirically by sociolinguistic methods. Each meaning is determined by a cluster of platitudes, i.e. sentences held as true or known in a given form by all (or almost all) competent language users. Each such sentence can be equivalently expressed in a form of conditional inference, or (...) just possess this form. All these inferences are held, by competent language users, as connected to others, thus building a global semantic space. A sentence is accepted as meaningful only if it is inferentially connected to other sentences so that together they, at least hypothetically, relate to some determinate experiences. Hence all meaningful sentences are a posteriori true. Analyticity/syntheticity of proposition is relative to a degree and scope of being accepted or known in a given form of sentence expressing it. Evidently analyticity/syntheticity is a psycho-social matter. Sufficient degree of analyticity is called 'platitudiness'. Analytic/synthetic distinction comes in degrees, is not strict, and a sentence's being analytic/synthetic may change over time. There are many cases in which we cannot determine whether a sentence is more analytic than synthetic, or conversely. (shrink)

Pojęcie narzędzia językowego wydaje się być obecne w analizach języka. Jednak ani w koncepcji języka formalnego, czy aktów mowy, ani w pragmatyce pojęcie to właściwie nie występuje literalnie. W najlepszym wypadku stanowi pewien punkt odniesienia, jak w koncepcji gier językowych L. Wittgensteina. W tekście stawia się tezę, że analiza języka jako narzędzia nie jest możliwa, gdy narzędzie jest rozumiane zdroworozsądkowo, pozwala na to natomiast zmiana rozumienia narzędzia, a dokładniej jego radykalizacja. Radykalizacja ta polega na pominięciu zdroworozsądkowej intuicji, (...) że narzędzie to obiekt posiadający zewnętrznego wobec niego użytkownika. Pokazuje się, że tak właśnie rozumiane narzędzie występuje w koncepcji narzędzi do myślenia Dennetta, proponuje się także zarys interpretacji koncepcji języka wg Bickertona oraz obrazkowej teorii języka L. Wittgensteina w terminach narzędzia radykalizowanego. (shrink)

Wiodący cel artykułu stanowi analiza zaburzeń języka i mowy w kategoriach ucieleśnionego poznania. Autorzy podejmują w nim próbę pokazania natury i mechanizmów takich zaburzeń jak na przykład afazja, dyzartria, apraksja mowy w świetle tego ujęcia, oraz wskazują na wynikające z tego implikacje dla ich diagnostyki i terapii. Podstawę materiałową dla prezentowanych rozważań stanowi koncepcja ucieleśnionych metafor George’a Lakoffa i Marka Johnsona w powiązaniu z fenomenologiczną koncepcją prerefleksyjnej intencjonalności Maurice’a Merleau-Ponty’ego oraz współczesne badania z zakresu psychologii eksperymentalnej, lingwistyki kognitywnej i (...) neuronauki. Szczególną uwagę poświęcono pod tym względem zagadnieniu roli układu sensomotorycznego, w tym funkcji neuronów lustrzanych, oraz teoretycznym modelom fonologicznym. Metodologia badawcza opiera się na analizie porównawczej teoretycznych modeli ucieleśnionego poznania oraz ich aplikacji w wyjaśnieniu specyfiki mechanizmów zaburzeń języka i mowy. Artykuł integruje wyniki badań fenomenologicznych z empirycznymi ustaleniami neuropsychologicznymi, tworząc podstawy dla interdyscyplinarnego podejścia do problematyki języka. Główną tezę artykułu stanowi założenie, iż procesy językowe są ściśle związane z mechanizmami sensomotorycznymi oraz doświadczeniami o charakterze cielesnym, a ich zakłócenia należy interpretować jako zaburzenia interakcji między ciałem a procesami poznawczymi. Wnioski wskazują na konieczność uwzględnienia cielesnych uwarunkowań języka w praktyce diagnostycznej i terapeutycznej. Autorzy podkreślają efektywność metod angażujących ciało, takich jak terapia intonacyjno-melodyczna czy techniki ruchowe, w rehabilitacji zaburzeń języka. Artykuł stanowi również argument na rzecz dalszych badań interdyscyplinarnych, łączących psychologię, neuronaukę i lingwistykę, w celu lepszego zrozumienia związków między ciałem, umysłem i językiem. (shrink)

Wiodący cel artykułu stanowi analiza zaburzeń języka i mowy w kategoriach ucieleśnionego poznania. Autorzy podejmują w nim próbę pokazania natury i mechanizmów takich zaburzeń jak na przykład afazja, dyzartria, apraksja mowy w świetle tego ujęcia, oraz wskazują na wynikające z tego implikacje dla ich diagnostyki i terapii. Podstawę materiałową dla prezentowanych rozważań stanowi koncepcja ucieleśnionych metafor George’a Lakoffa i Marka Johnsona w powiązaniu z fenomenologiczną koncepcją prerefleksyjnej intencjonalności Maurice’a Merleau-Ponty’ego oraz współczesne badania z zakresu psychologii eksperymentalnej, lingwistyki kognitywnej i (...) neuronauki. Szczególną uwagę poświęcono pod tym względem zagadnieniu roli układu sensomotorycznego, w tym funkcji neuronów lustrzanych, oraz teoretycznym modelom fonologicznym. Metodologia badawcza opiera się na analizie porównawczej teoretycznych modeli ucieleśnionego poznania oraz ich aplikacji w wyjaśnieniu specyfiki mechanizmów zaburzeń języka i mowy. Artykuł integruje wyniki badań fenomenologicznych z empirycznymi ustaleniami neuropsychologicznymi, tworząc podstawy dla interdyscyplinarnego podejścia do problematyki języka. Główną tezę artykułu stanowi założenie, iż procesy językowe są ściśle związane z mechanizmami sensomotorycznymi oraz doświadczeniami o charakterze cielesnym, a ich zakłócenia należy interpretować jako zaburzenia interakcji między ciałem a procesami poznawczymi. Wnioski wskazują na konieczność uwzględnienia cielesnych uwarunkowań języka w praktyce diagnostycznej i terapeutycznej. Autorzy podkreślają efektywność metod angażujących ciało, takich jak terapia intonacyjno-melodyczna czy techniki ruchowe, w rehabilitacji zaburzeń języka. Artykuł stanowi również argument na rzecz dalszych badań interdyscyplinarnych, łączących psychologię, neuronaukę i lingwistykę, w celu lepszego zrozumienia związków między ciałem, umysłem i językiem. (shrink)

Artykuł jest współczesnym odniesieniem do tezy Wittgensteina, iż „granice mego języka są granicami mojego świata”. Konsumpcjonizm w połączeniu z liberalizmem oraz kulturą masową prowadzą do merkantylizacji i obiektywizacji świata i człowieka, do mentalności pragmatycznej i odpowiednich form ekspresji, których głównymi wyróżnikami są: ograniczenie człowieka do funkcji ekonomicznych oraz użytkowych. Pociągają za sobą zubożenie i pospolitość słownictwa oraz są związane z ogólną tendencją do trywializacji, np. wulgaryzacji mowy i słowa pisanego, szczególnie rażących w obliczu „estetyzacji życia”. Wiedzie to do wniosku, (...) że ten estetyzm jest jedynie powierzchowny i niekonsekwentny. Jednocześnie należy przestrzec przed ignorowaniem etycznych aspektów mowy i pisma. Może ono być niebezpieczne ze względu na siłę oddziaływania języka. Stanowi nie tylko formę upodlenia i znikczemnienia, lecz także głębokiej degradacji człowieczeństwa w człowieku. (shrink)